Ustawa ta wprowadza do polskiego prawa wymagania dyrektywy Rady 92/59/EWG o ogólnym bezpieczeństwie wyrobu.
Ustawa określa ogólne wymagania dotyczące bezpieczeństwa produktów, zasady i tryb przeciwdziałania naruszeniom tych wymagań przez przedsiębiorców oraz organy sprawujące nadzór nad bezpieczeństwem produktów. [art. 1.]
Nie narusza ona natomiast odrębnych przepisów prawnych regulujących szczególne warunki bezpieczeństwa określonych produktów [art. 2.], a więc np. rozporządzeń, którymi będą wprowadzane do prawa polskiego dyrektywy nowego podejścia.
Z podanej w ustawie definicji produktu (patrz rozdział "Definicje") wynika, że dotyczy ona głównie wyrobów przeznaczonych do użytku konsumentów, nowych, używanych i naprawionych, dostarczonych w ramach działalności handlowej, a także energii.
W ustawie podano również definicje producenta, sprzedawcy i, pośrednio, produktu bezpiecznego. Wszystkie te definicje są podane w rozdziale "Definicje".
Poniżej podano główne postanowienia ustawy:
Wymagania bezpieczeństwa
Oceniając bezpieczeństwo produktu należy uwzględniać:
- kategorie konsumentów narażonych na zwiększone niebezpieczeństwo związane z używaniem produktu, a zwłaszcza
dzieci;
- cechy i właściwości produktu;
- oddziaływanie produktu na inne produkty;
- wygląd, oznakowanie, instrukcję obsługi, sposób przechowywania, utylizacji itp.
Ocenę bezpieczeństwa produktu odnosi się do jego zgodności z wymaganiami:
- szczególnych (odrębnych) przepisów prawnych dotyczących bezpieczeństwa produktów (mogą to być np.
rozporządzenia wdrażające dyrektywy nowego podejścia);
- Polskich Norm (stosowanych dobrowolnie), w przypadku braku ww. odrębnych przepisów lub, gdy nie mają one
zastosowania (należy zwrócić uwagę, że z reguły "odrębne przepisy" też odwołują się do dobrowolnie stosowanych
norm);
- innych właściwych specyfikacji technicznych, w przypadku braku właściwych norm polskich (np. normy europejskie
lub międzynarodowe);
- a także poprzez odwołanie się do zasad dobrej praktyki zawodowej, stanu wiedzy i techniki oraz do uzasadnionych
oczekiwań konsumentów co do bezpieczeństwa danego produktu.
Obowiązki producenta i sprzedawcy
Producent jest obowiązany:
- wprowadzać do obrotu produkty bezpieczne;
- dostarczać konsumentom i sprzedawcom właściwą i pełną informację umożliwiającą im ocenę zagrożeń związanych z
produktem w czasie normalnego lub możliwego do przewidzenia sposobu i okresu jego używania, jeżeli takie
zagrożenia nie są, w braku odpowiedniego ostrzeżenia, natychmiast zauważalne, oraz informację dotyczącą
możliwości przeciwdział-ożeniom;
- podejmować odpowiednie do właściwości produktu wprowadzanego do obrotu środki zapobiegające powstawaniu
zagrożeń, a w szczególności: badać próbki produktów, analizować składane skargi i reklamacje, oznaczać produkty
lub ich serie w sposób umożliwiający ich właściwą identyfikację;
- podejmować, w razie konieczności, działania mające na celu niezwłoczne wycofanie produktu z obrotu, jeżeli produkt
stwarza lub mógłby stwarzać zagrożenie dla życia lub zdrowia konsumentów;
- powiadamiać właściwe organy o zagrożeniach związanych z produktem.
Informacje i oznaczenia, o których mowa wyżej, powinny być formułowane w języku polskim, w sposób jasny i zrozumiały; winny one również zawierać nazwę produktu, znak towarowy, nazwę lub imię i nazwisko producenta oraz jego adres.
Do obowiązków sprzedawcy należy:
- współdziałanie z należytą starannością z producentami oraz właściwymi organami w zakresie zapewnienia zgodności
produktu z ogólnymi wymaganiami bezpieczeństwa;
- niedostarczanie produktów, które, zgodnie z wiedzą, jaką posiada lub jakiej można od niego oczekiwać, nie spełniają
wymagań bezpieczeństwa;
- przyjmowanie informacji od konsumentów o zagrożeniach powodowanych przez produkty i przekazywanie ich
producentom oraz właściwym organom, a także współdziałanie z nimi w celu uniknięcia takich zagrożeń.
Nadzór
Organem sprawującym nadzór nad bezpieczeństwem produktów jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który wykonuje swoje zadania przy pomocy Inspekcji Handlowej.
Organ nadzoru może żądać od organów inspekcji i innych jednostek, do których zadań należy wykonywanie badań bezpieczeństwa produktów, przeprowadzenia kontroli w zakresie dotyczącym bezpieczeństwa produktów.
Nadzór prewencyjny
Jeżeli przed wprowadzeniem produktu do obrotu okoliczności wskazują wystarczająco, że produkt nie spełnia wymagań bezpieczeństwa, organ nadzoru może nakazać producentowi dostarczenie wszelkich informacji o produkcie i związanych z nim zagrożeniach.
W przypadku stwierdzenia, iż produkt nie spełnia wymagań bezpieczeństwa, organ nadzoru może:
- w zakresie uzasadnionym okolicznościami, zobowiązać producenta do poddania produktu badaniu określając
przedmiot i termin wykonania badania; w przypadku stwierdzenia, że produkt nie spełnia wymagań bezpieczeństwa,
koszty badań ponosi producent;
- na okres niezbędny do przeprowadzenia kontroli lub badań lub do czasu spełnienia wymagań bezpieczeństwa,
zakazać prezentowania, oferowania, wprowadzania do obrotu i dostarczania produktu.
Nadzór rynku
Jeżeli produkt wprowadzony do obrotu nie spełnia wymagań bezpieczeństwa, organ nadzoru może:
- zażądać od producenta informacji o zagrożeniach związanych z produktem oraz informacji dotyczącej środków
ostrożności, niezbędnych do odwrócenia grożącego niebezpieczeństwa;
- zobowiązać producenta do poddania produktu badaniu, określając przedmiot i termin wykonania badania; w
przypadku stwierdzenia, że produkt nie spełnia wymagań bezpieczeństwa, koszty badań ponosi producent;
- nakazać producentowi podanie odpowiednich ostrzeżeń do publicznej wiadomości w określony sposób;
- określić szczegółowe obowiązki producenta dotyczące udzielania konsumentom odpowiednich informacji o produkcie;
- nakazać producentowi zapewnienie zgodności produktu z wymaganiami bezpieczeństwa;
- nakazać producentowi wycofanie produktu z obrotu lub podjęcie działań zmierzających do odkupienia produktu od
osób, które faktycznie nim władają;
- nakazać producentowi zniszczenie produktu, gdy stanowi to jedyny środek zapewniający usunięcie
niebezpieczeństwa;
- zakazać jego reklamowania.
Wszystkie ww. środki mogą być stosowane odpowiednio wobec sprzedawcy i powinny być, z wyjątkiem badań, wprowadzone natychmiast na koszt zobowiązanego do ich podjęcia.
W szczególnie uzasadnionych przypadkach organ nadzoru może poinformować opinię publiczną o zagrożeniach związanych z produktem; koszty tej informacji ponosi producent.
Przedsiębiorca, do którego organ nadzoru skierował żądanie, może przedstawić swoje stanowisko w ciągu trzech dni od dnia otrzymania żądania.
W przypadku braku stanowiska lub odmowy uwzględnienia żądania, organ nadzoru może nałożyć obowiązki w drodze decyzji. Od decyzji nie można się odwołać, można jedynie złożyć skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
W zakresie, w jakim jest to niezbędne, organ nadzoru może żądać od każdego przedsiębiorcy lub instytucji współdziałania w celu zapobieżenia zagrożeniom stwarzanym przez produkt.
Jeżeli produkt spełniający wymagania bezpieczeństwa mimo to stanowi zagrożenie dla konsumentów, organ nadzoru może zastosować przysługujące mu w ramach nadzoru ww. środki, tak jak dla produktu niezgodnego.
Kontrola
Producenci i sprzedawcy są obowiązani zapewniać upoważnionym pracownikom Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, jego delegatur oraz Inspekcji Handlowej odpowiednie warunki do przeprowadzenia kontroli.
Upoważnieni do przeprowadzenia kontroli pracownicy mają prawo:
- wstępu do wszystkich pomieszczeń kontrolowanego przedsiębiorcy;
- wglądu do dokumentów oraz żądania odpisów i wyciągów z tych dokumentów;
- żądania wyjaśnień od pracowników kontrolowanego przedsiębiorcy;
- zabezpieczenia dokumentów i innych dowodów;
- pobrania i zabezpieczenia próbek produktów.
Uzyskane w trakcie kontroli informacje są objęte tajemnicą służbową; nie dotyczy to informacji, które muszą być ujawnione ze względu na konieczność usunięcia zagrożeń związanych z produktem.
Systemy informowania i monitorowania
Tworzy się:
- krajowy system informowania o produktach niebezpiecznych (KSIPN), do którego zadań należy szybkie informowanie
organów administracji rządowej i samorządowej, zainteresowanych instytucji oraz konsumentów o produktach
niebezpiecznych;
- krajowy system monitorowania wypadków konsumenckich (KSMWK), do którego zadań należy gromadzenie
informacji, w tym danych o stanie zdrowia, w celu zapobiegania powstawaniu zagrożeń.
KSMWK ma głównie za zadanie monitorowanie wypadków zdarzających się w życiu prywatnym konsumentów podczas używania różnego rodzaju wyrobów. Wypadki te dotychczas zostają z reguły przemilczane, co nie pozwala na ustalenie ich przyczyny i konsekwencji, jakie powodują.
Działalność organów celnych
Jeżeli organ celny podczas kontroli celnej produktów, które mają być objęte procedurą dopuszczenia do obrotu, stwierdzi, że produkty mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia, życia lub bezpieczeństwa, zatrzymuje produkty i występuje do właściwych organów o wydanie stosownej opinii. Jeżeli właściwy organ wyda opinię potwierdzającą, że produkt stanowi zagrożenie dla życia, zdrowia lub bezpieczeństwa, organ celny cofa produkt za granicę na koszt producenta.
Sankcje
- za naruszenie, chociażby nieumyślnie, któregokolwiek z obowiązków producenta lub sprzedawcy, bądź naruszenie, chociażby nieumyślnie, któregokolwiek z obowiązków wynikających z decyzji organu nadzoru, jest nakładana
grzywna;
- takiej samej karze podlega, kto nie wykonuje, chociażby nieumyślnie, żądania organu nadzoru wynikającego kontroli
rynku;
- grzywna jest nakładana również na osobę będącą w zakresie działalności przedsiębiorstwa odpowiedzialną za
wykonanie obowiązku producenta lub sprzedawcy, albo obowiązku wynikającego z żądania bądź z decyzji organu
nadzoru;
- sąd może orzec przepadek przedmiotów pochodzących z przestępstwa, będących produktami stwarzającymi
zagrożenie dla życia, zdrowia lub bezpieczeństwa konsumentów, choćby nie stanowiły własności sprawcy;
- sąd może zarządzić zniszczenie przedmiotów, których przepadek orzeczono, niezależnie od ich wartości.
Odniesienie ustawy do wymagań dotyczących sprzętu elektrycznego
Jak wynika z artykułu 2. ustawy, nie ogranicza ona stosowania przepisów szczególnych, ani też kompetencji właściwych organów, wynikających z tych przepisów. Tak więc, do nowowprowadzanego na rynek sprzętu elektrycznego stosować się będą przepisy rozporządzenia Rady Ministrów wdrażającego dyrektywę niskonapięciową, zarówno pod względem wymagań, jak i trybu oceny zgodności.
Jednakże, z ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów wynika, że sprzęt elektryczny będący produktem konsumenckim będzie również podlegać nadzorowi z tytułu omawianej ustawy, wykonywanemu przez Inspekcję Handlową lub inne organy czy jednostki zobowiązane do współpracy w tej dziedzinie. Obowiązkiem producenta lub importera będzie wykazanie, ze przepisy dotyczące danego sprzętu elektrycznego zostały spełnione. Obecnie można domniemywać, że kontrola taka będzie często miała charakter formalny, np. sprawdzenie oznakowania CE i deklaracji producenta. Nie wyklucza to jednak głębszego badania stanu faktycznego, aż do potwierdzenia spełnienia wymagań technicznych włącznie.
Ustawa umożliwia również zakwestionowanie przez organ nadzoru sprzętu elektrycznego, mimo że spełnia on wymagania innych przepisów (rozporządzenia Rady Ministrów).
Ustawa ta w całej rozciągłości dotyczy sprzętu elektrycznego wyłączonego z dyrektywy niskonapięciowej, czyli przyszłego rozporządzenia Rady Ministrów, i który nie jest objęty innymi dyrektywami. Zgodnie z tym co przedstawiono przy okazji omawiania dyrektywy niskonapięciowej, sprzętem takim są w zasadzie tylko gniazda i wtyczki do użytku domowego (konsumenckiego). Ale pozostają jeszcze narzędzia ręczne i z napędem ręcznym, których również nie dotyczy żadna dyrektywa, a które np. służą lub mogą służyć do naprawy sprzętu elektrycznego lub instalacji elektrycznej. Tych wyrobów, ustawa o ogólnym bezpieczeństwie produktów na pewno dotyczy.
Ponieważ rozporządzenie Rady Ministrów, wprowadzające do polskiego prawa dyrektywę niskonapięciową, dotyczyć będzie tylko wyrobów po raz pierwszy wprowadzanych na polski rynek, ustawa o ogólnym bezpieczeństwie produktów dotyczy i dotyczyć będzie sprzętu elektrycznego już znajdującego się w obrocie i wprowadzonego na rynek przed wejściem w życie wspomnianego rozporządzenia RM.
|